Z tego artykułu dowiesz się między innymi:
– Jaka jest rola wątroby w Twoim organizmie?
– Jakie schorzenia są związane z uszkodzeniami wątroby i które z nich stanowią wskazania do transplantacji wątroby?
– Jak przebiega proces kwalifikujący do przeszczepienia wątroby u dorosłego?
Rola wątroby w organizmie człowieka
Wątroba, nazywana wewnętrzną fabryką, jest największym narządem miąższowym w organizmie człowieka. Stanowi około 5% masy ciała człowieka. Umiejscowiona jest pod przeponą, w górnej prawej części jamy brzusznej. U dorosłych jest w całości przykryta prawym łukiem żebrowym. Wątroba jest jednym z kluczowych organów warunkujących prawidłowe funkcjonowanie. To precyzyjnie działające laboratorium zbudowane w około 80% z nieustająco pracujących hepatocytów (komórek wątroby) odpowiada za wiele procesów życiowych i chemicznych.
Do najważniejszych zadań wątroby należy:
- udział w procesach trawienia pokarmów (wytwarzanie żółci),
- regulacja gospodarki węglowodanowej (gromadzenie i uwalnianie glukozy),
- udział w syntezie białek (odpornościowych, albumin, czynników krzepnięcia), enzymów, hormonów itd,
- udział w procesach biotransformacji – degradacji i detoksykacji toksyn, metabolizm leków
- magazynowanie witamin,
- udział w termoregulacji
Wątroba ma duże zdolności regeneracyjne, mimo to istnieją sytuacje, w których pomimo zachodzących procesów regeneracji komórki wątroby ulegają nieodwracalnemu uszkodzeniu. Aktywny proces chorobowy sprawia, że prawidłowa, zdrowa wątroba (o miękkiej konsystencji i gładkiej powierzchni) zmienia się w twardy, pokryty guzkami narząd. Przewlekłe uszkadzanie hepatocytów upośledza funkcję wątroby, prowadzi do marskości i rozwoju niebezpiecznych dla życia powikłań (tj. krwawienia z żylaków przełyku, wodobrzusza, encefalopatii). Wiele powikłań przewlekłej choroby wątroby można skutecznie leczyć zachowawczo. W sytuacji kiedy alternatywne metody zawiodą lub nie dają szans na wyleczenie, należy rozważyć kwalifikację do przeszczepienia wątroby.
Wskazania do transplantacji wątroby u dorosłych:
- schyłkowa choroba wątroby w stadium C (10-15 punktów) według skali Childa-Turcotte’a-Pugha (CTP) lub > 15 punktów w skali MELD-Na (6-40 punktów);
Skala Child-Turcotte’a-Pugha – skala oceny zaawansowania marskości wątroby, w praktyce klinicznej wykorzystywana jest do oceny zapotrzebowania na przeszczepienie wątroby. Łączy kryteria kliniczne (stopień wodobrzusza i stopień encefalopatii) z parametrami laboratoryjnymi (poziom bilirubiny, albumin oraz czasu protrombinowego INR) i Każdy z pięciu parametrów stopniuje się w skali od 1 (wynik w normie) do 3. Minimalna liczba punktów to 5, maksymalna 15. Według klasyfikacji tej marskość wątroby można podzielić na trzy stadia:
– stadium A (5-6 pkt) – wyrównana marskość wątroby, bez wskazań do przeszczepienia wątroby,
– stadium B (7-9 pkt) oraz stadium C (10-15 pkt) – zdekompensowana marskość wątroby, wskazania do przeszczepienia wątroby. Kalkulator CTP dostępny jest na stronie: https://www.mdcalc.com/child-pugh-score-cirrhosis-mortality
Skala MELD-Na (Model For End-Stage Liver Disease) służy do oceny pilności przeszczepienia wątroby. Szacuje ryzyko zgonu chorego z marskością wątroby, w okresie 3 miesięcy. Uwzględnia parametry laboratoryjne tj. poziom kreatyniny, bilirubiny, INR, sodu (Na) oraz informację o dializie. Osoby dializowane otrzymują dodatkowe punkty. Zakres skali MELD-Na wynosi 6-40 punktów. Im wyższa punktacja, tym cięższy stan chorego i mniejsze szanse na skuteczne leczenie przeszczepieniem wątroby. Wartość MELD-Na > 25 punktów jest wskazaniem do transplantacji w trybie pilnym (urgens). U osób z przewlekłą niewydolnością nerek wartość wskaźnika MELD-Na nie jest wiarygodna. Kalkulator do oceny punktacji MELD-Na można znaleźć pod adresem: https://www.mdcalc.com/meld-score-model-end-stage-liver-disease-12-older
- marskość w stadium A lub B wg CTP z obecnością zagrażających życiu powikłań tj. nawracające krwawienia z żylaków przełyku, oporne na leczenie wodobrzusze, nawracające zapalenia dróg żółciowych, spontaniczne zapalenie otrzewnej lub uporczywy i niemożliwy do opanowania świąd skóry,
- ostra lub piorunująca niewydolność wątroby spełniająca kryteria King’s College Hospital (w przypadku zatrucia paracetamolem oraz pozostałych przypadkach, ale innych niż zakażenia wirusowe) Clichy (w zakażeniach wirusowych);
- rak wątrobowokomórkowy (HCC) spełniający kryteria mediolańskie (MC) lub rozszerzone kryteria Uniwersytetu San Francisco (kwalifikacja tylko w niektórych ośrodkach transplantacyjnych);
Kryteria mediolańskie określają warunki, które powinien spełnić nowotwór HCC, co do:
– rozmiaru – jedna zmian o średnicy do 5 cm,
– liczebności zmian – maksymalnie 3 zmiany, każda o średnicy do 3 cm,
– inwazyjności – brak naciekania naczyń.
Rozszerzone kryteria Uniwersytetu San Francisco, dla guzów o typie HCC:
– jedna zmian o średnicy < 6,5 cm,
– maksymalnie 3 zmiany, każda o średnicy ≤ 4,5 cm,
– łączna średnica wszystkich zmian ≤ 8 cm,
– brak informacji o inwazji naczyniowej i obecności ognisk przerzutowych.
- niektóre guzy wątroby, inne niż HCC.
Przeszczepienie wątroby – kwalifikacja do przeszczepienia
Kwalifikacja do przeszczepienia wątroby, prowadzona przez multidyscyplinarny zespół specjalistów (hepatologów, transplantologów, chirurgów, anestezjologów, kardiologów), ma na celu, nie tylko, ocenę wskazań, ale przede wszystkim ustalenie przeciwwskazań, których obecność mogłaby zagrozić życiu chorego. Pozytywne zakończenie procesu kwalifikacji kończy się umieszczeniem chorego na aktywnej liście oczekujących na transplantację wątroby.
CHIESI/KBŁ/BŻ/129/11/2021
